علائم اوتیسم چیستاختلال طیف اوتیسم (ASD) یک وضعیت مرتبط با رشد مغز است که بر نحوه درک و اجتماعی شدن فرد تاثیر می‌گذارد و می‌تواند مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و ارتباطات ایجاد کند. این اختلال معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و شامل دامنه وسیعی از نشانه‌ها و شدت‌های مختلف است. درک کامل اینکه علائم اوتیسم چیست و همچنین شناخت و درک اختلال طیف اوتیسم، برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد سلامتی کودکان شما ضروری است.
از علائم اوتیسم می‌توان به مشکلات در ارتباط برقرار کردن، رفتارهای تکراری و الگوهای اجتماعی غیرعادی اشاره کرد. شناسایی درست این اختلال نه تنها به تشخیص زودهنگام کمک می‌کند، بلکه در ارائه حمایت‌های لازم به کودکان و خانواده‌هایشان نیز موثر است. اصطلاح طیف در اختلال طیف اوتیسم به تنوع نشانه‌ها و شدت‌های گوناگون این اختلال اشاره دارد.
علائم و نشانه‌های اوتیسم چیست؟
علائم اوتیسم شامل ویژگی‌های رفتاری خاصی است که پزشکان هنگام تشخیص این اختلال و تعیین نوع حمایتی که کودک ممکن است نیاز داشته باشد، آنها را بررسی می‌کنند. این ویژگی‌ها بسیار متنوع هستند و هیچ دو کودک دقیقا همان ویژگی‌های یکسان را ندارند.
پزشکان این ویژگی‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
- مشکلات در ارتباط اجتماعی و تعامل: این‌ها بر نحوه اجتماعی شدن کودک شما تاثیر می‌گذارد.
- رفتارها، علایق یا فعالیت‌های محدود و تکراری: این‌ها بر نحوه عمل کودک شما تاثیر می‌گذارد.
به عنوان یک والد، احتمالا به دنبال نشانه‌هایی هستید که نشان دهد چیزی درست نیست مانند تب یا غدد ورم کرده. اما ویژگی‌های علائم اوتیسم نشانه‌هایی از مشکل نیستند بلکه نشانه‌هایی از تفاوت هستند و این‌ها به شما علامت می‌دهند که کودک شما ممکن است به برخی حمایت‌ها نیاز داشته باشد تا انتظارات جامعه را مدیریت کند، که اغلب برای افراد نوروتیپیک (یک فرد نوروتیپیک فردی است که به شیوه‌هایی فکر می‌کند، درک می‌کند و رفتار می‌کند که توسط عموم مردم عادی تلقی می‌شود) طراحی شده است.
نشانه‌های اوتیسم به دو گروه تقسیم می‌شوند: مشکلات در اجتماعی شدن و رفتارهای محدود و تکراری.
کودک مبتلا به اوتیسم چگونه اجتماعی می‌شود؟
اجتماعی شدن در سن ۲ سالگی به شدت با اجتماعی شدن در سن‌های ۵، ۱۰ یا ۱۵ سالگی متفاوت است. بنابراین، اینکه این مشکلات چگونه در کودک شما به نظر می‌رسند، بسته به سن و عوامل دیگری که ممکن است بر ارتباط آنها تاثیر بگذارد، می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
شما ممکن است متوجه شوید کودک نوپای شما:
- از نگاه شما پیروی نمی‌کند یا به چیزهایی که به آنها اشاره می‌کنید، نگاه نمی‌کند.
- به نام خود پاسخ نمی‌دهد.
- به بازی‌های نوبتی مانند قایم‌موشک علاقه‌ای ندارد.
- برای به اشتراک گذاشتن چیزی که کشف کرده است به سمت شما نمی‌آید.
- به جای اینکه به چشمان شما نگاه کند، به سمت دیگری نگاه می‌کند.
- از دست شما به عنوان ابزاری برای برداشت چیزهایی که می‌خواهد استفاده می‌کند.
- ترجیح می‌دهد خود به تنهایی بازی کند (این روند فراتر از سن ۲ سال ادامه می‌یابد).
شما ممکن است متوجه شوید کودک بزرگتر شما:
- درباره موضوعات محدود صحبت می‌کند.
- مکالمه‌های یک‌طرفه دارد (چرخش به عقب و جلو وجود ندارد).
- به شروع یک مکالمه علاقه‌ای ندارد.
- در بیان احساسات خود یا درک احساسات دیگران مشکل دارد.
- در استفاده و درک زبان بدن مشکل دارد به عنوان مثال، ممکن است هنگام صحبت با کسی، از او دور شود.
- با صدای یکنواخت یا به صورت آهنگین صحبت می‌کند.
- در شناسایی نشانه‌های اجتماعی مشکل دارد.
شما ممکن است متوجه شوید نوجوان شما:
- در درک منظور دیگران مشکل دارد به عنوان مثال، ممکن است نتواند طعنه را درک کند.
- تعاملات اجتماعی را شروع نمی‌کند.
- تقریبا هیچ‌گونه تماس چشمی ندارد.
- در ترکیب کلمات و زبان بدن مشکل دارد.
- در برقراری رابطه با همسالان سختی می‌کشد.
- با کودکان کوچکتر یا بزرگتر راحت‌تر است.
- در دیدن موضوعات از دید دیگران مشکل دارد.
- رعایت برخی از آداب اجتماعی مانند احوالپرسی و رعایت فاصله شخصی را درک نمی‌کند.
- در جمع دیگران شاید به نظر بی‌تفاوت بیاید.
کودک مبتلا به اوتیسم چگونه عمل می‌کند؟
شما ممکن است متوجه شوید کودک نوپای شما:
- همان کلمات یا عبارات را تکرار می‌کند (اکولالیا).
- حرکات یکسانی را تکرار می‌کند مانند تکان دادن دست‌ها، بدن یا چرخیدن در دایره.
- با یک اسباب‌بازی یا بخشی از اسباب‌بازی کارهای مشابه را بارها و بارها انجام می‌دهد مانند چرخاندن چرخ‌های یک ماشین اسباب‌بازی.
- به‌خاطر تغییرات در روال روزمره خود بسیار ناراحت می‌شود.
- اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء را به ترتیبی خاص صف می‌کند و در برابر هر کسی که بخواهد آن را تغییر دهد، مقاومت می‌کند.
- غذاهایی با بافت‌های خاصی را نمی‌خورد.
- به برخی پارچه‌ها یا اشیاء روی پوست خود واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهد.
- به اشیاء خاصی که انتظار ندارید، مانند یک قاشق چوبی یا پنکه، علاقه زیادی نشان می‌دهد.
شما ممکن است متوجه شوید کودک بزرگتر یا نوجوان شما:
- کلمات یا عبارات خاصی را از کتاب‌ها، فیلم‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی تکرار می‌کند.
- در تغییر بین کارها مشکل دارد.
- به شدت به الگوهای رفتاری آشنا علاقه دارد.
- دارای علایق شدید یا متمرکز است مانند موضوعات خاص یا مجموعه‌ها.
همیشه تفاوت مشخصی بین ویژگی‌های اوتیسم و رفتارهای طبیعی کودکان وجود ندارد. بسیاری از مواردی که ذکر شد در یک زمان خاص برای همه کودکان درست است. اما در مورد علائم اوتیسم، این رفتارها ممکن است در برخی محیط‌ها، مانند مدرسه یا در آینده، محل کار، چالش‌هایی برای کودک شما ایجاد کنند.
چه نقاط قوتی در افراد مبتلا به اوتیسم وجود دارد؟
نقاط قوت برای هر فرد منحصر به فرد است و تحقیقات نشان داده‌اند که در میان افراد مبتلا به اوتیسم، طیف وسیعی از نقاط قوت وجود دارد. کودک شما ممکن است:
- قدرت ابراز نظر یا برخلاف جمع عمل کردن را داشته باشد، حتی اگر کاری محبوب نباشد.
- حس قوی از درست و نادرست داشته باشد و به دنبال وجدان اخلاقی خود باشد حتی زمانی که کسی او را نمی‌بیند.
- توانایی ابراز خود به‌طور مستقیم و صادقانه داشته باشد.
- استعداد برقراری ارتباط با افراد در تمامی سنین را داشته باشد.
- توانایی تمرکز برای مدت طولانی و تسلط بر یک موضوع خاص را داشته باشد.
- مهارت‌های استدلال غیر کلامی قوی داشته باشد.
چه عواملی باعث علائم اوتیسم می‌شود؟
محققان هنوز دلایل مشخصی برای اوتیسم پیدا نکرده‌اند. احتمالا این وضعیت نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و برخی از شرایط مربوط به بارداری، زایمان است. این عوامل به نحوی عمل می‌کنند که منجر به تفاوت‌های مغزی می‌شود که در اوتیسم مشاهده می‌کنیم.
عوامل خاصی که ممکن است احتمال ابتلا به علائم اوتیسم را در کودک شما افزایش دهد شامل موارد زیر است:
- بارداری در سن بالای ۳۵ سال.
- بارداری در کمتر از ۱۲ ماه بعد از داشتن یک نوزاد دیگر.
- ابتلا به دیابت بارداری.
- خونریزی در طول بارداری.
- استفاده از برخی داروها (مانند والپروات) در حین بارداری.
- اندازه جنین کوچکتر از حد انتظار (محدودیت رشد داخل رحمی).
- کاهش اکسیژن به جنین در طول بارداری یا زایمان.
- زایمان زودرس.
این عوامل ممکن است به‌طور مستقیم بر رشد مغز نوزاد یا بر نحوه عملکرد برخی از ژن‌ها تاثیر بگذارند که در نتیجه منجر به تفاوت‌های مغزی می‌شود.
آیا اوتیسم ژنتیکی است؟
بله اما دلایل ژنتیکی اوتیسم پیچیده هستند. هیچ تغییر ژنی خاصی وجود ندارد که مختص اوتیسم باشد. این مسئله اوتیسم را از برخی دیگر از شرایط ژنتیکی متمایز می‌کند. در عوض، بسیاری از تغییرات ژنی با علائم اوتیسم مرتبط هستند. این بدان معنی است که افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است یک یا چند تغییر ژنی داشته باشند که در تفاوت‌های مغزی آنها نقش دارد.
همه افراد مبتلا به اوتیسم یک علت ژنتیکی واضح ندارند. به عنوان مثال، آزمایش ژنتیکی برای کودک شما ممکن است هیچ تغییر ژنی مرتبط با علائم اوتیسم را نشان ندهد. این یافته تشخیص آنها را تغییر نمی‌دهد و علت ژنتیکی را رد نمی‌کند. ممکن است تغییرات ژنتیکی دیگری وجود داشته باشد که به اوتیسم کمک کنند و پژوهشگران هنوز آنها را شناسایی نکرده‌اند.
آیا اوتیسم ارثی است؟
بله، اوتیسم می‌تواند ارثی باشد. اما بین ژنتیک و وراثت تفاوت وجود دارد. زمانی که می‌گوییم اوتیسم ژنتیکی است، منظور ما این است که تغییرات در برخی ژن‌ها بر نحوه کارکرد مغز نوزاد تاثیر می‌گذارد.
این تغییرات ژنی ممکن است برای اولین بار در نوزاد شما ظاهر شود و در این حالت، ارثی نیستند. اما همچنین ممکن است والدین بیولوژیک این تغییرات ژنی را به فرزندان خود منتقل کنند. ما فکر می‌کنیم اوتیسم می‌تواند ارثی باشد زیرا الگوهایی را در میان خواهر و برادرها مشاهده می‌کنیم.
در برخی موارد، وراثت اوتیسم به شکل سندرم‌های ژنتیکی بروز می‌کند. شیوع اوتیسم در برخی از سندرم‌های ژنتیکی، مانند سندرم ایکس شکننده، سندرم داون و اسکلروز توبروس بیشتر است.
با این سندرم‌ها، کودک شما ممکن است مبتلا به اوتیسم باشد و همچنین تغییرات توسعه‌ای وسیع‌تری داشته باشد. هر سندرم به شیوه‌های خاصی از نسلی به نسل بعد از یک یا هر دو والد بیولوژیک منتقل می‌شود.
فرآیند تشخیص علائم اوتیسم چیست؟
فرآیند تشخیص علائم اوتیسم با یک غربالگری آغاز می‌شود. این یک مجموعه سوال است که پزشک کودکان از شما درباره کودک‌تان می‌پرسد. شما یک فرم پر می‌کنید و سپس درباره پاسخ‌های خود با پزشک صحبت می‌کنید. غربالگری اوتیسم در ۱۸ و ۲۴ ماهگی کودک شما انجام می‌شود.
اگر پزشک در کودک شما نشانه‌های احتمالی اوتیسم را مشاهده کند، شما را به متخصصی ارجاع می‌دهد که در تشخیص اوتیسم تخصص دارد. این متخصص بیشتر با شما صحبت می‌کند و مدتی را به مشاهدات و تعامل با کودک شما اختصاص می‌دهد. آنها به دنبال علائم خاص و ویژگی‌های معمول اوتیسم خواهند بود.
پزشکان از معیارهای موجود در DSM-5-TR استفاده می‌کنند. این دفترچه تشخیصی علائم را به دو دسته اصلی که قبلا ذکر شد تقسیم می‌کند: نحوه اجتماعی شدن کودک شما و چگونگی رفتار آنها. اکنون قصد داریم کمی بیشتر در مورد چگونگی رسیدن به تشخیص بپردازیم.
معیارهای تشخیص اوتیسم
کودک شما باید در همه سه حوزه اجتماعی زیر مشکلاتی داشته باشد:
- تبادلات اجتماعی-عاطفی: این به جنبه‌های رفت و برگشتی اجتماعی‌سازی اشاره دارد. رایج‌ترین مثال یک مکالمه است. یک نفر چیزی می‌گوید و نفر دیگر پاسخ می‌دهد. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است کمتر از حد انتظار در چنین تعاملات اجتماعی شرکت کنند.
- ارتباط غیرکلامی: این شامل مواردی مانند تماس چشمی و زبان بدن است. حرکات و نشانه‌های ظریفی که به کلمات ما معنا می‌دهند. کودکان مبتلا به علائم اوتیسم ممکن است این نشانه‌ها را به صورتی که انتظار می‌رود استفاده نکنند و یا نتوانند آنچه را دیگران با این نشانه‌ها می‌گویند درک کنند.
- توسعه و حفظ روابط: این شامل جستجوی افرادی است که با آنها به علایق مشترک خود را به اشتراک گذاشته و با آنها وقت بگذرانید. همچنین شامل قضاوت در مورد چگونگی نزدیک شدن به دیگران و رفتارهای مناسب در موقعیت‌های مختلف است.
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نتوانند دوستی‌ها را به روش‌هایی که همتایان نوروتیپیک آنها انتظار دارند، آغاز کنند یا توسعه دهند.
کودک شما باید حداقل دو مورد از موارد زیر را داشته باشد:
شرکت در حرکات تکراری، استفاده از اشیا یا گفتار: این بدان معناست که کودک شما به‌طور مکرر همان کار یا جمله را انجام می‌دهد و یا می‌گوید، بیشتر از آنچه که ممکن است انتظار داشته باشید. به‌عنوان مثال، ممکن است کودک شما بارها و بارها همان حرکات دست را انجام دهد، بخشی از یک اسباب‌بازی را جابه‌جا کند یا یک جمله خاص را تکرار کند.
مصر به پایبندی به روتین و روش‌های انجام کارها: این به معنای وابستگی زیاد به ثبات و مقاومت در برابر تغییر است. ممکن است کودک شما بخواهد کارها را به روش خاصی انجام دهد یا به ترتیب خاصی باشد و از تلاش‌ها برای انجام کارها به گونه‌ای متفاوت ناراحت شود.
داشتن علایق بسیار شدید یا غیرمعمول: این شامل علاقه به یک شیء یا موضوع خاص است که از آنچه انتظار دارید، قوی‌تر یا جذاب‌تر است. به‌عنوان مثال، ممکن است تعجب نکنید اگر کودک شما کارتون‌های ابرقهرمانی را دوست داشته باشد، اما علاقه شدید به این معنا است که کودک شما فقط می‌خواهد آن را تماشا کند یا درباره آن صحبت کند.
واکنش بیش از حد به دید، صداها و بافت‌ها و یا جست‌وجو برای تجربیات حسی:
واکنش بیش از حد به معنای احساس غرق شدن یا ناراحتی به واسطه ورودی‌های حسی مانند جمعیت‌های بزرگ، صداهای بلند و بافت‌های خاص است. از طرف دیگر، برخی از کودکان به دنبال تجربیات حسی می‌روند زیرا از آنچه در اطرافشان وجود دارد تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند. این شامل بو کردن یا لمس کردن اشیاء خاص برای مدت زمان طولانی‌تر (یا بیشتر از آنچه کودکان دیگر انجام می‌دهند) است.
آیا آزمایش اوتیسم وجود دارد؟
برای علائم اوتیسم هیچ آزمایش آزمایشگاهی خاصی وجود ندارد. ممکن است پزشکان آزمایش ژنتیکی انجام دهند تا تغییرات ژنی مرتبط با اوتیسم را بررسی کنند. اما این آزمایش تشخیص اوتیسم نیست بلکه آزمایش‌های ژنتیکی ممکن است به پیدا کردن علت تفاوت‌های مغزی کودک شما کمک کنند. دانستن این اطلاعات می‌تواند به پزشکان کمک کند که حمایت‌های متناسب با نیازهای کودک شما فراهم کنند.
در حین درخواست تشخیص، دیدن یک پزشک کودکان توسعه‌ای بسیار مفید است، که آموزش دیده است تا اوتیسم را شناسایی کند. آنها می‌توانند یک ارزیابی استاندارد مانند برنامه مشاهده تشخیصی علائم اوتیسم (ADOS) را انجام دهند که ممکن است به روشن شدن تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) کمک کند.
باید چه نکاتی را درباره درمان اوتیسم بدانم؟
از آنجا که اوتیسم یک بیماری نیست، پزشکان آن را درمان نمی‌کنند. در‌واقع، اوتیسم چیزی نیست که از بین برود یا بهبودی یابد. این صرفا نحوه کارکرد مغز کودک شماست و بخشی از هویت آن‌هاست که همیشه به یکی از صورت‌ها باقی خواهد ماند حتی اگر برخی ویژگی‌ها در طول زمان بیشتر یا کمتر قابل مشاهده باشند.
اما پزشکان جنبه‌های علائم اوتیسم را که ممکن است برای کودک شما چالش‌برانگیز باشد یا مانع از بالا بردن نقاط قوت آنها شود، مدیریت می‌کنند. مدیریت شامل دامنه‌ای از درمان‌هاست که به کودک شما کمک می‌کند مهارت‌هایی مانند ارتباط اجتماعی را که اکنون و در آینده به آنها نیاز خواهند داشت، بسازند.
برخی از درمان‌ها به شما و سایر اعضای خانواده استراتژی‌هایی را برای حمایت از کودک شما آموزش می‌دهند. هر چه این حمایت زودتر آغاز شود (ایده‌آل قبل از ۳ سالگی)، فواید بیشتری برای کودک شما در درازمدت خواهد داشت.
نمونه‌هایی از درمان‌های خاص شامل:
- درمان‌های رفتاری، مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA).
- درمان خانواده.
- درمان گفتار.
- درمان شغلی.
درمان شرایط هم‌زمان
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است شرایط دیگری داشته باشند که نیاز به حمایت یا درمان دارند. شرایطی که ممکن است هم‌زمان با اوتیسم بروز کنند شامل:
- اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD).
- اختلالات اضطرابی.
- اختلال برداشت غذا به‌شیوه‌های محدود و خودداری (ARFID).
- اختلالات رفتاری یا اختلال نافرمانی مقابله‌ای.
- اختلالات دو قطبی.
- اختلالات افسردگی.
- مشکلات گوارشی، مانند یبوست.
- صرع.
- معلولیت‌های ذهنی.
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD).
- اختلالات طیف اسکیزوفرنی.
- اختلالات خواب.
پزشکان این شرایط را با روش‌های زیر مدیریت یا درمان می‌کنند:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT).
- داروها.
آیا ASD یک اختلال عصبی-توسعه‌ای است؟
بله، ASD در دسته بزرگ‌تری از اختلالات عصبی-توسعه‌ای قرار دارد. این شرایط بر عملکرد مغز کودک تأثیر می‌گذارد و معمولاً در اوایل زندگی، اغلب قبل یا به‌زودی پس از شروع مدرسه، قابل شناسایی هستند.
برخی از کودکان مبتلا به ASD همچنین ممکن است سایر اختلالات عصبی-توسعه‌ای مانند اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) یا معلولیت‌های ذهنی داشته باشند.
در گذشته، پزشکان از نام‌های مختلفی برای توصیف اختلالات عصبی-توسعه‌ای با ویژگی‌های اوتیسم استفاده می‌کردند:
- اختلال اوتیسم.
- اختلال آسپرگر.
- اختلال توسعه‌ای فراگیر که به‌طور خاص مشخص نشده (PDD-NOS).
- اختلال تجزیه‌ای کودکی.
اکنون پزشکان تشخیص می‌دهند که اوتیسم یک طیف است که مجموعه وسیعی از ویژگی‌ها را در بر می‌گیرد و کودکان مبتلا به اوتیسم نیازهای متنوعی از پشتیبانی دارند. بنابراین، به جای استفاده از نام‌های دیگر، پزشکان از ASD به عنوان تشخیص رسمی استفاده می‌کنند و سپس ویژگی‌ها و نیازهای خاص هر کودک را توصیف می‌کنند.
نتیجه‌گیری
اوتیسم یک اختلال پیچیده است که نیازمند درک عمیق و جامع است. برای بسیاری از کودکان، مداخلات زودهنگام و پشتیبانی مناسب، تاثیرات بسیار مثبتی در زندگی‌شان خواهد داشت.
افزایش آگاهی عمومی درباره اوتیسم به خانواده‌ها و جامعه کمک می‌کند تا کیفیت زندگی افراد مبتلا را ارتقا دهند و محیطی حمایتی‌تر و پذیراتر برای آنها فراهم کنند. در نهایت، باید به یاد داشته باشیم که اوتیسم نه تنها یک چالش، بلکه بخشی از تنوع انسانی است که شایسته احترام و حمایت است.