قند خون نرمال چیست؟ بدن برای تامین انرژی خود از قند خون یا همان گلوکز استفاده می‌کند. در واقع کربوهیدرات موجود در غذاهایی که میخوریم تجزیه شده و به قند خون تبدیل می‌شوند. کاهش یا افزایش میزان گلوکز از سطح نرمال به عملکرد سیستم های بدن آسیب می رساند.
انسولین نقش مهم و اساسی در کنترل و تنظیم سطح گلوکز خون دارد، عدم تولید انسولین در بدن دیابت نوع 1 و چنانچه بدن به اندازه کافی انسولین تولید کند اما توانایی استفاده از آن را نداشته باشد دیابت نوع 2 را ایجاد می‌کند. دیابت (افزایش قند خون) احتمال آسیب به اعصاب و عروق خونی و سایر مشکلات را افزایش می‌دهد.
همچنین افت شدید قند خون از حد نرمال که هیپوگلیسمی خوانده می‌شود نیز برا ی عملکرد بدن مضر و آسیب رسان است. بررسی منظم میزان قند خون در بیماران دیابتی ضرورت بالایی دارد هرچند بررسی میزان قند خون در تمامی افراد باید مورد توجه قرار گیرد. در ادامه این مطلب قصد داریم تا محدوده قند خون نرمال را در سنین و شرایط مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
محدوده قند خون نرمال
با توجه به متغیر بودن قند خون در حالت ناشتا و غیر ناشتا معمولا قند خون ناشتا به عنوان قند خون پایه بدن در نظر گرفته می‌شود. به طور کلی قند خون کمتر از 70 میلی گرم بر دسی لیتر نشان دهنده افت قند خون و قند خون بالاتر از 180 میلی گرم بر دسی لیتر نشان دهنده افزایش قند خون است.
در جدول زیر میزان قند خون نرمال در افراد سالم و دیابتی در حالت ناشتا و غیر ناشتا نشان داده شده است.
میزان قند خون نرمال | افراد دیابتی | افراد سالم |
| ناشتا | 80/130mg/dl | 99/72 mg/dl |
| غیر ناشتا | کمتر از 180mg/dl | کمتر از mg/dl 140 |
میزان قند خون نرمال در نوزادان
به طور معمول در نوزاد تازه متولد شده در صورت سالم بودن تا یکی دو ساعت پس از تولد قند خون نرمال کمتر از ۲ mmol/L است و تقریبا بعد از سه روز به بالای 3 mmol/L می‌رسد. اگر بعد از سه روز قند خون نوزاد کمتر از 2.6 mmol/L باشد باید درمان صورت گیرد. بهترین راه برای پیشگیری از افت قند خون در نوزاد شیردهی با فاصله های زمانی کوتاه است.
میزان قند خون نرمال در کودکی و نوجوانی
با توجه به اینکه بیماری قند خون نرمال در کودکان و نوجوانان در حال افزایش است تشخیص به موقع این بیماری در درمان بیماری نقش بسزایی دارد.
میزان قند خون در کودکان در شرایط مختلف به شرح زیر است:
- قبل از غذا ۹۰ تا ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر
- بعد از خواب ۸۰ تا ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر
- قبل از خواب ۱۰۰ تا ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر
همچنین میزان قند خون در نوجوانان در شرایط مختلف به شرح زیر است:
- قبل از غذا 72 تا 108 میلی گرم در دسی لیتر
- دو ساعت بعد از غذا حداکثر ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر
جهت کاهش احتمال ابتلا به دیابت در این بازه های سنی توجه به رژیم غذایی و فعالیت و ورزش کودکان و نوجوانان حائز اهمیت است.
بررسی سطح قند خون طبیعی در بزرگسالان
در بزرگسالان میزان قند خون نرمال تحت تاثیر شرایط مختلف متغیر است. در اینجا میزان قند خون بزرگسالان با شرایط متفاوت در زمان دو ساعت پس از مصرف غذا بیان شده است.
- بزرگسالان بدون دیابت (آقایان و خانم‌هایی که باردار نیستند): ۹۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر.
- بزرگسالان مبتلا به دیابت که باردار نیستند: کمتر از ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر. بزرگسالان مبتلا به دیابت که انسولین هنگام غذا مصرف می‌کنند: کمتر از ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر.
- بزرگسالان مبتلا به دیابت که انسولین هنگام غذا مصرف نمی‌کنند: کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر.
- بزرگسالان مبتلا به دیابت بارداری: کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یک ساعت پس از غذا خوردن، کمتر از ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر.
- افراد باردار مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ از قبل: یک ساعت پس از غذا خوردن کمتر از ۱۱۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر ، دو ساعت بعد از غذا کمتر از ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر.
قند خون نرمال بارداری
از آنجایی که در دوران بارداری هورمون های تولید شده توسط جنین و جفت باعث مقاوم شدن بدن مادر به انسولین خود می‌شوند، در اکثر موارد بدن مادر تولید انسولین را افزایش می‌دهد. با این وجود در یکسری از مادران باردار سطح قند خون افزایش می‌یابد و دچار دیابت بارداری می‌شوند به‌دلیل اینکه بدن آن‌ها قادر به تولید انسولین بیشتر نیست.
تمام زنان باردار باید با تجویز پزشک آزمایش دیابت انجام دهند. در صورت داشتن دیابت بارداری بهتر است دستگاه تست قند خون داشته باشید و سطح قند خون خود را مرتبا چک کنید و در صورت مشاهده هرگونه تغییرات به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. انجمن دیابت آمریکا سطح قند خون نرمال در بارداری را در حالت ناشتا و غیر ناشتا به شرح زیر اعلام کرده است:
- ناشتا: ۵.۳ mmol/L یا ۹۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و کمتر
- یک ساعت پس از غذا: ۷.۸ mmol/L یا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و کمتر
- ۲ ساعت بعد از غذا: ۶.۷ mmol/L یا ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و کمتر
نحوه اندازه گیری میزان قند خون
برای اندازه گیری میزان قند خون در خانه می‌توان از دستگاه تست قند خون یا گلوکومتر استفاده کرد. استفاده از این دستگاه برای افراد دیابتی که نیاز به احتیاط و توجه ویژه در بررسی منظم میزان قند خون نرمال خود دارند حائز اهمیت است. البته روش دقیق تر تشخیص میزان قند خون آزمایشاتی است که توسط پزشک تجویز می‌شود.
انواع آزمایشات جهت تعیین میزان قند خون
به جز افراد خاص و موارد بارداری، آزمایشاتی که به طور معمول در افراد عادی برای تشخیص میزان قند خون توسط پزشک تجویز می‌شوند به شرح زیر هستند:
قند خون ناشتا
برای انجام این آزمایش فرد باید حداقل 8 ساعت ناشتا باشد. سطح قند خون نرمال در حالت ناشتا ۹۹ میلی گرم در دسی لیتر. عدد ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر نشاندهنده پیش دیابت و عدد ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر نشاندهنده دیابت هستند.
آزمایش تحمل گلوکز (GTT)
این تست جهت تشخیص اینکه بدن چگونه گلوکز موجود در غذاها استفاده و کنترل می‌کند، بکار می‌ر‌ود. همچنین می‌تواند برای تشخیص دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت بارداری و پیش دیابت مورد استفاده قرار گیرد.
موارد خاص استفاده از تست تحمل گلوکز عبارتند از:
۱- مشکوک بودن تشخیص دیابت: زمانی که نتایج تست‌های انجام شده جهت تعیین میزان قند خون تایید کننده یکدیگر نباشند.
۲- ماه پنجم بارداری: این آزمایش به صورت ناشتا انجام می‌شود،که مدتی پس از مصرف گلوکز مایع توسط شخص چند تست انجام می‌شود.
| مدت زمان بعد از مصرف | میزان نرمال | میزان غیر نرمال | تشخیص |
| یک ساعت بعد از مصرف گلوکز | کمتر از 155 mg | و بالاترmg155 | دیابت |
| دو ساعت بعد از مصرف گلوکز | کمتر از 140 mg | از 140mg تا 199mg | پیش دیابت و عدم تحمل قند خون |
| 200 | قطعا دیابت |
هموگلوبین سه ماهه
این آزمایش که برای تشخیص دیابت بسیار دقیق است بر اساس عمر گلبول های قرمز و میزان رسوب میزان قند بر روی آن‌ها طراحی شده است و از آنجایی که عمر گلبول‌های قرمز سه ماه است به آن آزمایش هموگلوبین سه ماهه می‌گویند.
اگر عدد بدست آمده از این آزمایش 6.5 درصد یا بیشتر باشد تشخیص دیابت داده می‌شود حتی در افرادی که علائم کلینیکی این بیماری را ندارند. این تست همچنین در تشخیص پیش دیابت و سندروم متابولیک نیز قابل استفاده است.
درمان بیماری قند
با توجه به تاثیر شرایط زندگی و وضعیت جسمی و روحی و عادت‌های فردی هر شخص بر روی سطح قند خون نرمال، در صورت وجود هرگونه نگرانی در این مورد بهتر است به پزشک مراجعه کرده و طبق دستور پزشک اقدام نمایید.
در صورت تشخیص دیابت تنها به برنامه درمانی پزشک عمل نموده و از هر گونه خود درمانی چه با داروهای گیاهی و چه با داروهای شیمیایی بپرهیزید.
موقع کاهش قند خون چه کنیم؟
در صورت اطمینان از کاهش قند خون نرمال راهکارهایی جهت تنظیم قند خون توصیه می‌شود، مانند نوشیدن مایعاتی مثل آب سیب، آب پرتقال، نوشابه، آب قند یا شکلات.
موقع کاهش قند خون چه کنیم؟
چند راهکار جهت تنظیم قند خون در این مواقع این است که در طول روز آب کافی بنوشید و خواب و استراحت کافی داشته باشید، فعالیت‌های ورزشی داشته باشید، فشار عصبی و استرس را به حداقل برسانید، مصرف قند و کربوهیدرات‌ها را کنترل کنید.
چه موقع لازم است آزمایش قند خون انجام دهیم؟
- سابقه دیابت در افراد خانواده
- مصرف بیش از حد کربوهیدرات
- ورزش نکردن
- فشار خون بالا
- سن بالای 45 سال
- چربی خون بالا
- سکته مغزی
- سابقه دیابت بارداری
- اضافه وزن
- بیماری های قلبی
سخن پایانی
افزایش یا کاهش بیش از حد قند خون به سلول‌های بدن آسیب می‌رساند و ممکن است عملکرد بسیاری از سیستم‌های بدن را دچار اختلال کند، بنابراین بررسی منظم قند خون در تمام افراد حائز اهمیت است البته که در افراد دیابتی این مساله ضرورت بیشتری دارد.
معمولا قند خون ناشتا را به عنوان قند خون هر فرد در نظر می‌گیرند چرا که میزان قند خون نرمال در طول روز تحت تاثیر عوامل مختلف متغیر است. در صورت مشاهده تغییرات میزان قند خون با تست قند خون خانگی، توصیه می‌شود جهت آزمایشات دقیق‌تر و درمان به پزشک مراجعه و از هرگونه خود درمانی بپرهیزید.
برای پیشگیری از اختلال در میزان قند خون و بیماری‌های ناشی از آن، عادت‌های فردی مثل ورزش، رژیم و شرایط روحی اهمیت بالایی دارند.