درمان سرفه شدید کودکان یکی از دغدغه‌های اصلی والدین است. سرفه یک مکانیزم دفاعی کاملاً غیر ارادی است که هنگام گیر کردن خلط یا شیئی در گلو و یا بروز انواع حساسیت رخ می‌دهد. فرد با سرفه کردن تلاش می‌کند تا مسیر تنفسی خود را باز کند. در کودکان نیز به همین شکل، سرفه می‌تواند برای باز کردن مسیر تنفسی‌شان به دلایل مختلف باشد. از آنجایی‌که ریه‌های کودکان بسیار حساستر هستند، هنگام سرفه کردن فشار بیشتری به ریه‌ها و بدنشان وارد میشود، به همین دلیل هنگام سرفه کردنشان مراقبت‌های لازم از آنها را انجام دهید. در این مقاله قصد داریم جهت آگاهی بیشتر راه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان سرفه شدید کودکان را بررسی کنیم.
انواع و علت سرفههای کودکان چیست؟
اگر دستگاه تنفسی دچار عفونت گردد، مخاط در راه‌های هوایی دستگاه تنفسی به عنوان بخشی از پاسخ به عفونت ترشح میشود و سرفه به پاکسازی آن کمک می‌کند. درمان سرفه شدید کودکان نیز یکی از مهم‌ترین عوامل دفاعی در برابر بیماری‌های دستگاه تنفسی به شمار می‌رود. با آگاهی و شناخت انواع سرفه کودکان می‌توان راه‌حل‌های مفیدی برای تشخیص و درمان آن به دست آورد.
- سرفههای پارس مانند
- سرفه خشک کودکان
- سرفه ناشی از خروسک
- سرفه شبانه کودکان
- سرفه در طول روز
- سرفه همراه با تب
- سرفه همراه با استفراغ
سرفههای پارس مانند: سرفه شدید کودکان که عموماً در طول شب صدایی شبیه به پارس کردن دارند، ناشی از تورم مجرای تنفسی هستند. غالباً این نوع سرفه‌ها به دلیل گرفتگی در نای و حنجره اتفاق میافتند. کودکان در سنین پایین‌تر(معمولاً کمتر از 3 سال) به دلیل کوچک‌تر و نازک‌تر بودن مجرای تنفسی‌شان بیشتر در معرض این عارضه هستند
سرفه خشک کودکان: خشکی نای یا عفونتهای بخش بالایی دستگاه تنفسی است. همچنین می‌تواند با لارنژیت، ورم لوزه‌ها، سوزش گلو یا حساسیت فصلی یا آلرژی همراه باشد. سرفۀ خشک در کودکان نیز احساس درد و زخم شدگی در گلو ایجاد می‌کند و دیرتر بهبود می‌یابد.
کودکان ممکن است با سرماخوردگی معمولی، قرار گرفتن در مجاورت دود سیگار و یا سایر محرک‌ها مانند گرد و غبار‌ها، گرده افشانی گیاهان و یا هوای آلوده دچار سرفههای خشک شوند.
اصلی‌ترین نشانۀ این نوع سرفه‌ها، خشک بودن آنها و عدم تلاش برای خروج عفونت از بدن است. اگر بعد از سه هفته همچنان کودکتان نشانه‌های سرفۀ خشک، مشکل در تنفس، بلع غذا یا نوشیدنی را داشت، با پزشک متخصص در این رابطه مشورت کنید.
سرفه ناشی از خروسک: معمولاً به طور ناگهانی و در نیمه‌های شب کودک شروع به سرفه شدید کودکان و پر سروصدا می‌کند. احتمال دارد کودکان مبتلا به خروسک، سرفهی پر سروصدا و خشنی هنگام تنفس داشته باشند که غالباً در نیمه‌های شب رخ می‌دهد.
سرفههای شبانه‌ی کودکان: اگر سرفه شدید کودکان شما در شب تشدید میشود، به احتمال بسیار زیاد به سرماخوردگی مبتلا شده است. از آنجایی‌که مخاط بینی و سینوس‌ها از راه گلو و مجرای تنفسی تخلیه می‌شوند، هنگامی که کودک به خواب می‌رود مخاط ترشح شده به سمت گلو حرکت کرده و باعث سرفه شدید در کودکان می‌گردد. حتی در برخی موارد ممکن است کودک به علت سرفۀ بیش از حد نتواند بخوابد. همچنین ممکن است علت سرفههای شدید کودک در شب مبتلا بودن به آسم باشد.
در طول شب مجرای تنفسی کودکان و نوزادان حساستر و تحریک‌پذیرتر هستند؛ به همین علت در صورت مشاهده‌ی علائم ذکر شده در آنها توصیه می‌گردد با پزشک متخصص کودکان مشورت نمایید.
سرفه در طول روز: ممکن است دلایل سرفه کودکان در طول روز، هوای سرد یا فعالیت‌های پر جنب و جوش باشد. از آنجایی‌که ریه‌های نوزادان و کودکان بسیار حساس هستند، قرار گرفتن در مجاورت حیوانات خانگی یا دود سیگار به ویژه دود تنباکو نیز موجب سرفه شدید کودکان میشود. از این رو اگر کودک یا نوزادتان سرفه می‌کند اطمینان حاصل کنید که از موارد فوق دور بماند.
سرفه همراه با تب: چنانچه کودکان همراه با سرفه، تب خفیف و آبریزش بینی دارند، به احتمال زیاد دچار سرماخوردگی معمولی شده‌اند و با درمان‌های معمول بهبود می‌یابند. اما اگر کودکتان از نظر سیستم ایمنی ضعیف است و به سختی نفس می‌کشد و همراه با سرفه، تب 39 درجه یا بالاتر دارد، ممکن است ذات الریه داشته باشد، در این صورت بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
سرفه همراه با استفراغ: ممکن است کودکان بر اثر سرفه شدید کودکان دچار رفلاکس معده شده و استفراغ کنند. گاهی نیز به علت سرماخوردگی و سرفه یا آسم در کودکان، مقدار زیادی خلط وارد معده‌ی آنها شده ، که این موضوع می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ در آنها شود. که در این صورت جای نگرانی نیست و با استفاده از روش‌های درمانی معمول، بهبودی حاصل خواهد شد.
درمان سرفه شدید کودکان با چه روش‌هایی امکان پذیر است؟
پس از بررسی و تشخیص علت سرفه کودکان توسط پزشک، با توجه به سن و ویژگی‌های فردی کودک درمان دارویی یا درمان خانگی مناسب تجویز می‌گردد. توصیه میشود قبل از دادن هرگونه داروی درمان سرفه به کودک، از پزشک مشاوره بگیرید. ضمناً از خود درمانی و مصرف داروهای بدون نسخه به کودکان کمتر از 6 سال پرهیز نمایید.
روش‌های درمان سرفه کودکان:
- درمان دارویی
- درمان خانگی
درمان دارویی سرفه شدید کودکان:
پس از مراجعه به پزشک متخصص اطفال با تشخیص نوع و علت بیماری، دارو و مراقبت‌های لازم تجویز میشود. اگر علت سرفه شدید کودکان عفونت ناشی از باکتری‌ها باشد، معمولاً از داروهای آنتی بیوتیک استفاده میشود.
در صورتی که کودک مبتلا به بیماری آسم باشد، داروهای استنشاقی مخصوص تجویز می‌گردد. اما هیچ دارویی نمی‌تواند سرفه ناشی از ویروس‌ها را درمان کند، تنها ممکن است علائم را تسکین دهند.
درمان خانگی سرفه کودکان:
به طور کلی از هرگونه خود درمانی یا استفاده از داروهای بدون نسخه برای کودکان پرهیز نمایید. اگرچه می‌توان با رعایت مواردی در منزل به روند بهبودی کودک کمک نمود.
1-بهتر است در منزل کودکان مایعات و نوشیدنی‌های گرم مانند چای یا دمنوش‌های گیاهی مصرف کنند. زیرا باعث رقیق شدن مخاط بینی می‌شوند و کودک راحت‌تر سرفه می‌کند.
2-همچنین می‌توانید از دستگاه بخور در اتاق فرزندتان، جهت افزایش رطوبت هوا و کمک به درمان سرفه خشک استفاده نمایید. زیرا هوای خشک موجب تشدید سرفه در کودکان میشود.
3-عسل یک ماده غذایی سرشار از آنتی اکسیدان و ضد‌باکتری می‌باشد که در درمان گلودرد نیز بسیار موثر است. می‌توانید مستقیم یا حل‌شده آن در آب ولرم را به کودکتان بنوشانید. اما مصرف عسل برای نوزادان و کودکان کمتر از 1 سال مناسب نیست.
درمان سرفه شدید کودکان
سرفه شدید کودکان می‌تواند ناشی از ذات‌الریه یا سیاه سرفه باشد، که با توجه به سن و ویژگی‌های فردی کودک روش‌های درمانی متفاوتی ممکن است دریافت کنند.
سیاه سرفه کودکان:
مشخصه اصلی سیاه سرفه در کودکان حملات شدید سرفه، سرفههای شدید و پشت سرهم می‌باشد که باعث کبود شدن صورت بیمار میشود. امکان فوت بیمار و انتقال سریع باکتری به دیگران از راه تنفس، این بیماری را به شدت خطرناک می‌کند.
لذا در صورت مشاهده علائم سرفه شدید و پشت سرهم در کودکان آنها را قرنطینه کنید و به پزشک عفونی مراجعه نمایید، تا قبل از درگیر شدن ریه‌های کودک بتوان روند درمانی را آغاز نمود.
برای درمان این بیماری، برای نوزادان کمتر 1 ماه از ماکرولیدها استفاده می‌کنند و برای درمان افراد 2 ماه یا بیشتر از آنتی بیوتیک‌ها و روش‌های دیگری استفاده میشود.
ذات‌الریه یا سینه پهلو در کودکان:
به علت مسری بودن این سرفه شدید کودکان از طریق استنشاق هوای آلوده، توصیه میشود از ماسک استفاده کنید. در صورت درمان نشدن این بیماری در طولانی مدت، ممکن است عوارض جبران ناپذیری بر اندام‌های بدن بگذارد.
نشانه‌های این بیماری سرفه شدید کودکان و خلط دار، تب بالا، سردرد، درد در قفسه سینه و تنگی نفس می‌باشند. به علت درگیر و ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن کودک توسط این بیماری، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید و از خود درمانی در منزل پرهیز کنید.
از آنجایی که منشأ این بیماری ممکن است باکتریایی، قارچی یا ویروسی باشد، با توجه به سن کودک روش‌ها و داروهای درمانی آن نیز متفاوت است. برای درمان عفونت باکتریایی از آنتی بیوتیک‌ها استفاده میشود. جهت درمان عفونتهای قارچی داروهای ضد قارچ تجویز می‌کنند. اما ذات الریه با منشا ویروسی هنوز درمان قطعی ندارد، صرفاً می‌توان تأثیرات آن را کاهش داد.
گاهی با تشخیص پزشک، اکسیژن درمانی با ماسک اکسیژن، برای درمان کمبود اکسیژن خون در بیماران مبتلا به ذات الریه صورت می‌گیرد. در صورتی که ریه‌ها و دیواره قفسه سینه با مایعات اضافی یا عفونت پر شده باشند، پزشک متخصص از طریق جراحی اقدام به تخلیه آن می‌کند.
رنگ خلط سرفه کودکان و مفهوم آن چیست؟
- اگر رنگ خلط شفاف، سفید و خاکستری باشد، ریه‌های کودک سالم هستند اما خلط بیش از اندازه ممکن است ناشی از وجود بیماری‌های ریوی، عفونت یا آلرژی باشد.
- رنگ خلط قهوه‌ای با قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های شیمیایی یا دود سیگار ایجاد میشود.
- خلط زرد پر رنگ یا سبز نیز می‌تواند نشان‌دهنده‌ی عفونت باکتریایی یا ویروسی، مانند ذات‌الریه یا فیبروز کیستیک باشد.
- همچنین خلط قرمز رنگ نشان‌دهنده‌ی آسیب داخلی دستگاه تنفسی یا آمبولی ریه است که در صورت ابتلا به این بیماری سریعاً باید به پزشک مراجعه نمایید.
- خلط صورتی و کف‌آلود نشانه‌ی نارسایی قلبی است، ممکن است این حالت همراه با علائم دیگری مانند درد در قفسه‌ی سینه، تنگی نفس و تعریق دیده شود. توصیه می‌گردد در صورت بروز این علائم حتماً با اورژانس تماس گرفته شود.
چه زمانی برای سرفهی کودکان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که سرفه شدید کودکان با علائم دیگری مانند تب، تنگی نفس، نفس‌گیری و یا اختلال در بلع غذا همراه باشد، توصیه میشود به پزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید تا کاملاً وضعیت کودک دلبندتان بررسی شود. برای درمان سرفهی کودکان در سنین کمتر از 4 ماهگی می‌بایست به پزشک مراجعه نمایید و از درمان‌های خانگی پرهیز نمایید.
همچنین اگر سرفه شدید کودکان همراه با استفراغ بود، به پزشک متخصص اطفال مراجعه نمایید. ممکن است سرفههای شدید همراه با استفراغ موجب ضعف و بی‌حالی کودکتان شود. به همین علت کودکان نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند.
نتیجه‌گیری
سرفه یک مکانیسم دفاعی و غیر ارادی بدن برای خروج خلط یا شیئی از گلو می‌باشد، اما ممکن است سرفه شدید کودکان طولانی مدت، بیش از سه هفته در کودکان نشانه‌ی وجود مشکلات تنفسی یا بیماری‌های مزمن باشد. در صورت مشاهده نشانه‌ها توصیه می‌گردد به پزشک متخصص اطفال مراجعه نمایید تا دلیل اصلی مشکل را بررسی و تشخیص دهد و درمان مناسب را دریافت نمایید.
سوالات متداول
بهترین شربت برای درمان سرفهی خشک کودکان چیست؟
یکی از داروهای رایج، شربت دکسترومتورفان است که برای مصرف کودکان بالای 2 سال توصیه می‌گردد.
چه زمانی برای درمان سرفهی کودکان از آنتیبیوتیک استفاده کنیم؟
زمانی که سرفهی کودک ناشی از عفونتهای باکتریایی باشد.
برای درمان سرفهی خلط دار کودکان از چه شربتی استفاده کنیم؟
استفاده از شربت اکسپکتورانت برای درمان سرفههای خلط دار در کودکان بالای 2 سال توصیه میشود.
چه زمانی سرفههای آلرژیک یا حساسیتی بیشتر اتفاق میافتند؟
در فصل بهار و پاییز به دلیل گردهافشانی گیاهان، وجود ذرات معلق در هوا یا آلودگی هوا، شیوع سرفههای آلرژیک بیشتر مشاهده میشود.