در نگهداری از بیمار آلزایمری چه مواردی را باید در نظر گرفت؟ یکی از بیماری‌های عصبی‌ای که اغلب افراد در سنین بالا به آن مبتلا می شوند، آلزایمر است. آلزایمر جزو یکی از مهم‌ترین و سخت‌ترین بیماری‌هایی است که با درگیر کردن مغز فرد بیمار، شخص را دچار فراموشی می‌کند. پرستاری و رسیدگی به سالمند آلزایمری اگر به صورت اصولی انجام گیرد، موجب کاهش عوارض این بیماری می‌شود.
این بیماری، این بیماری نوعی از اختلالات مغزی است که به مرور زمان در عملکرد ذهنی شخص تاثیر می‌گذارد و باعث اختلال در رفتار و گفتار شخص می‌شود. این بیماری به صورت عمومی در سالمندان و با کهولت سن بیشتر نمایان می‌شود که معمولا به طور میانگین بین 3 الی 5 درصد افراد در سنین بالا به این عارضه دچار می‌شوند.
آلزایمر به گونه‌ای عمل می‌کند که با تخریب سلول‌های مغز باعث از بین رفتن مهارت‌های شخص شده و میزان تحلیل بیمار را کاهش می‌دهد. بیماری آلزایمر در افراد مختلف به صورت متفاوت نمایان می‌شود که در برخی از افراد در مراحل ابتدایی، بیماران توانایی انجام فعالیت‌های روزانه خود را از دست می‌دهند، اما ممکن است در بیمار دیگر این اتفاق به مرور زمان و به صورت بلند‌مدت نمایان شود.
آیا آلزایمر یک نوع بیماری ژنتیکی به حساب می‌آید؟
در کشور آمریکا مطالعاتی صورت گرفته و این نگرش که برخی از افراد در مقابل بیماری آلزایمر نسبت به دیگران مقاوم‌‌تر هستند را توجیه می‌کند. این مطالعات در بیمارستان ماساچوست و انستیتوی آلزایمر صورت گرفته است و بر اساس گفته محققین، افرادی که به دلیل جهش ژنتیکی به این بیماری مبتلا می‌شوند، علایم بیماری را زودتر نمایان خواهند کرد.
بر اساس مطالعه دیگری که در کشور آمریکا و محققان دانشگاه هاروارد صورت گرفته نشان می‌دهد که انتخاب‌ها در سطح نورون‌ها و سلول‌ها پس از تقسیم سلولی نقش مهمی در ظهور بیماری آلزایمر ایفا می‌کنند.
در این تحقیق محققان پی برده‌اند که با افزایش سن افراد میتوکندری‌های موجود در سلول‌ها کمتر انرژی تولید کرده و میتوکندری‌ها با DNA خود همزیستی ایجاد می‌کنند. میتوکندری‌ها انرژی سلولی را از طریق مواد مغذی مانند گلوکز تولید می‌کنند. دلیلی که ممکن است افراد را به سمت بیماری آلزایمر سوق دهد، تحریک مسیر متابولیکی همراه با استرس چشمی و عاطفی می‌باشد.
بعضی از بیماری‌ها مانند افسردگی یا سکته مغزی معمولا به دلیل وارد شدن استرس بیش از حد بر سلول‌های عصبی بوجود می‌آیند، به این‌صورت که تعدادی از سلول‌های عصبی از بین می‌روند و تعدادی دیگر عملکرد مفید خود را از دست می‌دهند. سلول‌های عصبی سالم به دنبال ایجاد رقابت از بین می‌روند، چون دچار اختلال عملکرد می شوند.
دلایل ابتلا به آلزایمر
معمولا بین مردم این سوال به وجود می‌آید که نگهداری از بیمار آلزایمری چه زمانی اتفاق می‌افتد. این بیماری معمولا در مواردی اتفاق می‌افتد که مقداری از پروتئین‌ها به صورت غیر طبیعی در مغز شکل می‌گیرند که اصطلاحا به آن پلاک گفته می‌شود. تشکیل پلاک در مغز باعث مختل شدن عملکرد و فعالیت‌های شیمیایی عادی مغز شده که باعث کاهش ناقلین عصبی می‌شود و در نتیجه، این جریانات موجب کاهش بیشتر عملکرد مغز خواهد شد.
بیشترین علت ابتلا به بیماری آلزایمر ناشناخته است بجز 1 الی 5 درصد که موارد تفاوت‌های ژنتیکی مشخص شده، احتمالات ابتلا به این بیماری در فرضیه‌های متعدد در حال رقابت و بحث برای توضیح این بیماری می‌باشد.
دسته‌بندی بیماری آلزایمر از لحاظ شدت تاثیر این بیماری
علائم آلزایمر در سالمندان با پیشرفت بیماری بیشتر می‌شود که چالش‌های جدیدی را نیز برای مراقبت ایجاد می‌کند. درک مراحل بیماری آلزایمر و علائم مرتبط با آنها می‌تواند به افراد کمک کند تا برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند.
بیماری آلزایمر از سه مرحله خفیف، متوسط و شدید تشکیل شده است.
- مرحله خفیف
افرادی که دچار نگهداری از بیمار آلزایمری خفیف هستند و یا در مراحل اولیه این بیماری می‌باشند به طور مستقل می‌توانند زندگی کنند و خلل زیادی در مشارکت‌ها و فعالیت‌های اجتماعی یا حرفه‌ای این افراد وارد نمی‌شود.
در این مرحله از بیماری ممکن است افراد در به خاطر سپردن اتفاقات روزمره و یا تمرکز شخصی مشکل داشته باشند. همچنین امکان دارد در به یادآوری کلمات یا نام‌های خاص با مشکل روبرو شوند. مشکلات نوشتاری و حل کردن مسئله از دیگر علائم این مرحله می‌باشد.
- مرحله متوسط
بیماری آلزایمر در این مرحله شامل کاهش قابل ملاحظه حافظه، سردرگمی و علائم جسمی است.
افراد مبتلا در این مرحله ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهند:
- بی‌قراری یا مشکل در زمان خوابیدن و استراحت
- سرگردانی یا گم شدن
- تغییر در شخصیت
- مشکل پیدا کردن در انجام کارهای روزمره
- مشکل در شناسایی اعضای خانواده و آشنایان
- بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع
- مرحله شدید
افرادی که با مرحله شدید این بیماری دست به گریبان هستند تقریبا در تمام فعالیت‌های اساسی روزانه خود مانند راه رفتن، نشستن، غذا خوردن و … به کمک نیاز دارند.
در این مرحله افراد مبتلا ممکن است توانایی گفتار و تکلمشان را از دست بدهند، در جویدن و غذا خوردن به مشکل بر می‌خورند. بسیاری از بیماران آلزایمری در مرحله شدید این بیماری آگاهی خود را کاملا از دست داده و حتی دیگر نمی‌توانند اعضای خانواده خود را بشناسند.
شناخت آلزایمر برای پرستاری از سالمند آلزایمری
تاکنون هیچ درمان قطعی و یا راه پیشگیری برای بیماری آلزایمر ثبت نشده است. تنها راه جلوگیری از پیشرفت این بیماری آگاهی داشتن درباره آلزایمر و نوع برخورد و نگهداری از بیمار آلزایمری می‌باشد، باید این را بدانیم که پرستار سالمند آلزایمری در منزل و نگهداری از بیمار آلزایمری با پیشرفت این بیماری دشوارتر و متعهدانه‌تر می‌شود.
در بیماری آلزایمر به مرور قابلیت گفتار و تکلم و بعد از آن قدرت تفکر و تصمیم‌گیری و استدلال‌پذیری حافظه از بین می‌رود. این اتفاق با فراموش کردن نام خود یا اطرافیان نزدیک شروع شده و در مواردی به فراموش کردن اجابت مزاج نیز می‌رسد.
دلایل رفتار پرخاشگرانه سالمندان مبتلا به آلزایمر چیست؟
افرادی که به بیماری آلزایمر دچار می‌شوند در برخی موارد رفتار تهاجمی از خود بروز می‌دهند که این امر لازمه درک متقابل و رفتار منطقی از طرف پرستار یا شخصی که مسئولیت نگهداری از بیمار آلزایمری را به عهده گرفته است می‌باشد.
این رفتار شامل پرخاشگری‌های ناگهانی، بی‌ادبی، ناسزاگویی یا پرتاب وسایل اطراف بیمار و…. می باشد که دلایل این نوع رفتار می‌تواند احساس ترس از طرف بیمار مبتلا به آلزایمر باشد و یا اینکه احساس عدم درک متقابل از طرف بیمار نیز منجر به انجام این رفتار شود.
برای کنترل پرخاشگری بیماران مبتلا به آلزایمر باید به نکاتی توجه کرد:
- عدم استفاده از داروهای آرام‌بخش یا مسکن بجز مواردی که دکتر معالج تجویز کرده باشد.
- انجام رفتارهایی که نشان دهنده درک بیمار باشد.
- رفتار نرمال و معمولی در مواردی که بیمار هیجانی برخورد می‌کند.
- با بیمار با حوصله و درک بالایی برخورد کنید.
- دستپاچه نکردن بیمار در زمان انجام کارهای عمومی یا شخصی.
چگونگی برخورد با سالمندان مبتلا به آلزایمر
برای نگهداری از بیمار آلزایمری و مراقبت از سالمندان که به بیماری آلزایمر مبتلا شده‌اند باید مواردی را بدانیم که در این امر ضروری می‌باشد. باید به خاطر داشته باشیم که دارویی در دسترس بیمار نباشد و همچنین درب های ورودی و خروجی را نیز به گونه‌ای کنترل کنیم. مکالمه و صحبت و همچنین انجام بازی‌های مختلف با فرد مبتلا به آلزایمر می‌تواند باعث نرمال شدن وضع بیمار شود و در مواردی از شدت بیماری بکاهد.
برنامه غذایی مناسب برای سالمندان آلزایمری
تغذیه و رژیم غذایی در بیماران سالمند مبتلا به آلزایمر به مرور زمان ممکن است به چالش بزرگی تبدیل شود. بعضی از سالمندان در گذر زمان ممکن است میل به غذا خوردن را از دست بدهند، این امر در حالی است که تعداد دیگری از این افراد اشتهایشان برای تغذیه به صورت افراطی بیشتر می‌شود.
بدلیل اینکه نیازها و رژیم غذایی فرد مبتلا به بیماری آلزایمر معمولا باید تغییر کند ضروری است فردی که مسئولیت نگهداری از بیمار آلزایمری را به عهده دارد به این شرایط اشراف داشته باشد.
برنامه خواب در نگهداری از بیمار آلزایمری باید چگونه باشد؟
مشکل خواب و بی‌خوابی در بین نگهداری از بیمار آلزایمری بسیار شایع می‌باشد. ضروری است که بیماران سالمند به فعالیت‌های بدنی تشویق شوند و از خواب نیمروزی آنها جلوگیری شود. البته این نکته فراموش نشود که استراحت کافی در طول ساعات روز برای این بیماران اهمیت بالایی دارد و همینطور خستگی زیاد ممکن است به بی‌قراری فرد بیمار در اواخر ساعات روز منجر شود.
ایجاد یک برنامه منظم برای خواب و تغذیه سالمندان مبتلا به بیماری آلزایمر بسیار مفید و تاثیرگذار می‌باشد.
لازم است به این نکته اشاره کنیم که در صورتی که بیمار در تاریکی دچار ناراحتی و سردرگمی می‌شود، استفاده از چراغ یا نورهای کم در اتاق خواب‌ها و سالن کمک‌کننده خواهد بود.
علت مرگ در آلزایمر چیست؟
یکی از موادر بسیار حساس در نگهداری از بیمار آلزایمری ، متاسفانه مواردی که به مرگ منجر می‌شود نیز ثبت شده است که در مراحل پیشرفته این بیماری و ضعف شدید بدن اتفاق می‌افتد.
بیماران به مرور زمان دچار عوارض و مشکلات ثانویه‌ای می‌شوند که با شروع این مشکلات احتمال مرگ بیمار تشدید پیدا می‌کند. این مشکلات و عوارض عبارتند از:
- پنومونی
- زخم‌های فشاری و عفونت‌های مرتبط با آن
- کاهش وزن شدید و سوءتغذیه
- کم‌آبی شدید بدن
- اختلالات تنفسی
- عفونت خون
نکاتی درباره نحوه کمک و نگهداری از بیمار آلزایمری
نکاتی که در مورد نحوه کمک و مراقبت از بیمار آلزایمر باید بدانیم به صورت مختصر به شرح ذیل می‌باشند که لازم است به آنها توجه شود:
- در نگهداری از بیمار آلزایمری منعطف باشیم و آمادگی هرگونه رفتار از طرف شخص بیمار را داشته باشیم.
- به نیازها و احتیاجات بیمار آگاهی کامل داشته باشیم و خودمان را با خواسته‌های بیمار هماهنگ کنیم.
- تا جایی که ممکن است بیمار را راهنمایی کنیم برای انجام مستقل کارهای شخصی.
- از محصولات جدید و بروز شخصی و بهداشتی استفاده نماییم.
- در برخی موارد بیمار ارتباط غیر کلامی برقرار می‌کند که لازم است به آن توجه شود.
- برای نگهداری از بیمار آلزایمری حتی‌المقدور کارها را آسان‌تر کنیم.
- کوتاه کردن الفاظ و جمله‌ها.
- در مراحل مختلف انجام کارها بیمار را راهنمایی کنیم.
- برای نگهداری از بیمار آلزایمری تشویق و کمک بیمار در انجام کارهای شخصی بسیار اهمیت دارد.
- حوصله و صبوری در انجام امور مربوط به بیمار.
کنترل کردن آلزایمر در بیماران سالمندان
برای جلوگیری از پیشرفت و کنترل بیماری آلزایمر پسندیده است که کارهایی به شرح موارد ذیل انجام دهیم:
- مطالعه و نوشتن مطلب
- به صورت روزمره مطالعه را در برنامه روزانه خود قرار دهیم.
- یادداشت‌برداری در زمان مطالعه نیز بسیار مفید و تاثیرگذار است.
- نوشتن خاطرات روزمره نیز از این بیماری جلوگیری می‌نماید.
- پرداختن به کارهایی که باعث تحریک مغز می‌شود، مثل حل کردن جدول یا حفظ کردن شماره تماس اطرافیان.
- شعر‌خوانی یا حفظ کردن اشعار مختلف.
- تغییر عادت‌های ساده روزمره
- انجام کارهای روزمره با دست مخالف مثل شانه زدن، مسواک زدن، و…
- جابه‌جا کردن لوازم منزل و چیدمان لوازم روی میز شخصی.
- تغییر مسیر برای رسیدن به مقاصدی که هر روز مراجعه می‌کنیم.
- پیدا کردن سرگرمی‌های جدید
- در انجام کارهای گروهی شرکت کنید.
- در گروه‌های اجتماعی عضو شوید و با افراد جدید آشنا شوید مثل گروه‌های ورزشی، کوهنوردی و …
- رفتن به تفریح و مسافرت
- نگهداری از گل و گیاه
- نگهداری و رسیدگی به گیاهان تمرکز شما را بالا برده و و حافظه شما را بهبود می‌بخشد. با کاشت یک یا دو گیاه کوچک در یک گلدان شروع کنید.
- رژیم غذایی خود را کنترل کنید و از آنتی‌اکسیدان‌ها بیشتر استفاده کنید.
- دوستان جدید پیدا کنید.
- در مباحث مختلف شرکت کنید.
پایان سخن
بالا رفتن سن یک اتفاق طبیعی است که معمولا مشکلاتی را برای عموم به همراه دارد و ناخواسته زندگی شخص را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ابتلا به آلزایمر با افزایش سن به مرور پیشرفت کرده و حتی در انجام کارهای ساده روزمره نیز اختلال ایجاد می‌کند.
آلزایمر در افراد سالمند با توجه به ابتلا این افراد به بیماری‌های مختلف مثل دیابت، مشکلات قلبی‌عروقی و … این افراد را آسیب‌پذیرتر می‌کند و تاثیر بیشتر و مخرب‌تری در زندگی این افراد می‌گذارد. به همین دلیل مراقبت و پرستاری صحیح از این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. ما در این نوشتار سعی کردیم به نکات مهم و ضروری اشاره کنیم تا مواجهه با این بیماری برای فرد مبتلا و اطرافیان آسان‌تر باشد.
به خاطر داشته باشیم که حفظ آرامش و خونسردی نگهداری از بیمار آلزایمری بسیار مهم می‌باشد، به همین دلیل در نگهداری از بیمار آلزایمری باید بسیار صبور و مهربان بود.