درمان استفراغ کودکان یا استفراغ معمولاً یکی از شایع‌ترین علائم بیماری در بین کودکان از سنین 1 تا 5 سال میباشد.منشا این بیماری غالباً عفونی میباشد و بهبود آن در کودکان معمولاً 2 الی 3 روز طول می‌کشد، اما استفراغ در نوزادان و کودکان کمتر از 1 سال، طبیعی میباشد.
توصیه می‌شود برای تشخیص و درمان این بیماری به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید و از مصرف خودسرانۀ هرگونه داروی ضد استفراغ کودکان پرهیز نمایید. در این مقاله قصد داریم برای آگاهی بیشتر، به بررسی، تشخیص و درمان آن بپردازیم.
استفراغ یا بالا آوردن چیست؟
بالا آوردن یا استفراغ یک واکنش غیرارادی بدن برای خروج محتویات معده از راه دهان یا به بیرون میباشد. این واکنش زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات دیواره‌های معده موجب شوند تا بخش زیادی از محتویات معده به سمت بالا و مری بازگردند و از راه دهان یا بینی خارج شوند.
اگر کودکتان بر اثر استفراغ مقدار زیادی مایعات یا آب بدن از دست داده باشد، احتمالاً دچار کم آبی شدید یا دهیدراتگی بدن شود که خطرناک است.
8 علت اصلی استفراغ در کودکان
برای نوزادان یا کودکان کمتر از 1 سال، 1 الی 2 بار استفراغ در روز، عادی میباشد. اما دفعات بیشتر ممکن است نشانۀ بیماری در بدن کودک باشد. حالت تهوع یا استفراغ مانند تمامی بیماریهای دیگر می‌تواند به دلایل مختلفی برای کودکتان رخ دهد، به همین جهت عوامل آن را بررسی می‌کنیم:
عفونت باکتریایی یا ویروسی:
برخی از ویروس‌ها یا باکتری‌ها موجب التهاب معده یا روده شده، که باعث استفراغ کودک می‌شوند. این باکتری‌ها یا ویروس‌ها اکثراً به علت سرماخوردگی وارد بدن می‌شوند. به جز سرماخوردگی، عفونت معده هم باعث تهوع و استفراغ کودکان می‌گردد. چنانچه تهوع و درمان استفراغ کودکان بر اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی باشد، با مصرف داروهای مناسب پس از گذشت 24 ساعت می‌بایست بهبودی حاصل شود. در غیر این صورت امکان دارد استفراغ علت دیگری داشته باشد.
مشکلات گوارشی:
داشتن مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده یا انسداد روده، می‌تواند در کودکان باعث حالت تهوع یا استفراغ شود.
مسمومیت یا آلرژی غذایی:
ممکن است با مصرف غذاهای حاوی باکتری یا مسموم، حالت تهوع یا استفراغ در کودک ایجاد شود. گاهی نیز ممکن است کودکتان به مواد غذایی آلرژی داشته باشد و استفراغ کند.
گیر کردن چیزی در گلو:
زمانی‌که چیزی در گلوی کودک گیر کند با استفراغ سعی در خارج کردن آن از راه دهان دارد.
انقباض نرمال معده:
نوزادان و کودکان در سنین پایین‌تر معمولاً بر اثر انقباضات معدۀ خود دچار حالت تهوع یا استفراغ می‌شوند که کاملاً طبیعی است.
سرفه شدید:
اگر کودکان مبتلا به سرماخوردگی و سرفۀ شدید باشند، خلط‌ها به سمت پشت حلق و بینی حرکت کرده و وارد معده می‌شوند. با تحریک شدن معده، بدن کودک با سرفه شدید و استفراغ سعی در خارج کردن خلط‌ها می‌کند.
گریه‌های طولانی:
اگر کودک برای مدت زمان طولانی گریه کند، ممکن است دچار گرفتگی گلو و استفراغ شود که جای نگرانی نیست. آرامش خود را حفظ کرده و کودکتان را آرام نمایید تا از ادامه گریه جلوگیری کنید.
شیمی درمانی، جراحی‌های بزرگ شکمی یا داروهای مسکن:
کودکانی که تحت عمل‌های جراحی شکم یا پرتو درمانی قرار می‌گیرند، احتمالاً بعد از عمل یا شیمی درمانی دچار حالت تهوع یا استفراغ شوند. قابل ذکر است از عوارض مصرف داروهای مسکن نیز، حالت تهوع یا استفراغ میباشد.
درمان استفراغ کودکان
یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی تهوع و استفراغ کودکان، استفاده از دارو با توصیه پزشک متخصص اطفال است. معمولاً برای درمان تهوع و استفراغ کودکان، استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده می‌گردد. همچنین شربت ضد تهوع و درمان استفراغ کودکان، انداسترون نیز یکی از داروهای موثر برای درمان این بیماری میباشد. لازم به ذکر است از مصرف خودسرانۀ داروهای موجود بدون مشورت پزشک، برای درمان تهوع و استفراغ کودکان پرهیز شود.
عموماً استفراغ کودکان در طی 2 الی 3 روز خود به خود درمان می‌شود و نیاز به اقدام خاصی ندارد. اما اگر پس از گذشت 3 روز همچنان کودکتان درگیر استفراغ و حالت تهوع بود، توصیه می‌شود با پزشک متخصص اطفال مشورت نمایید. به شکل کلی نیز به دو روش درمان دارویی یا درمان خانگی میتوان استفراغ کودکان را درمان کرد.
درمان دارویی درمان استفراغ کودکان:
پس از مراجعه به پزشک اطفال و بررسی علت استفراغ کودکان، بر حسب تفاوت‌های فردی و سن کودک دارو تجویز می‌گردد. اگر کودک توانایی نگه داشتن مایعات در معده را داشته باشد، معمولاً از داروهای الکترولیت برای جبران کم‌آبی بدن استفاده می‌شود.
به کودکی که استفراغ کرده است محصولات لبنی و غذاهای جامد ندهید و پس از گذشت 3 الی 4 ساعت مایعات و آب را در فواصل زمانی کوتاه به کودک بنوشانید.
بهترین شربت‌های موجود برای درمان استفراغ کودکان کدامند؟
از آنجایی که داروها و شربت‌های زیادی برای درمان استفراغ در بازار وجود دارند، توصیه می‌شود از داروهای مخصوص به کودکان جهت بهبودی استفاده گردد. زیرا هر دارویی عوارض ناشی از مصرف را دارد، پس با آگاهی لازم به داروها روند درمانی بهتری را طی کنید.
1- شربت وومی کید Vomikid:
این شربت عمدتاً برای درمان حالت تهوع یا استفراغ ناشی از شیمی درمانی، جراحی‌های بزرگ شکمی یا عفونت معده و روده تجویز می‌شود. ضمناً این دارو استفراغ ناشی از عوارض جانبی مصرف داروهای مسکن را نیز درمان می‌کند.
شربت وومی کید یکی از بهترین داروهای درمان استفراغ کودکان میباشد که با جلوگیری از ایجاد ماده شیمیایی سروتونین در خون، که احتمال دارد عوارض بعد از عمل جراحی،شیمی درمانی یا داروهای مسکن باشد، به بهبودی بیمار کمک می‌کند.
2- شربت انداسترون:
یکی از بهترین شربت‌هایی که پزشکان برای درمان استفراغ کودکان توصیه می‌کنند، شربت اندانسترون میباشد. عملکرد آن با جلوگیری از شروع رفلاکس معده برای استفراغ میباشد. قابل ذکر است این دارو با ایجاد کمترین عارضه در بهبود کودکان بسیار موثر است.
3- شربت متوکلوپرامید:
برای جلوگیری از بازگشت اسید معده به مری از شربت متوکلوپرامید به صورت محلول استفاده می کنند. دز مصرفی این دارو نسبت به سن و وزن کودک تعیین می‌شود.
4- شربت زوفر 2 میلی گرم:
شربت زوفر 2 میلی گرم برای درمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی یا رادیوتراپی تجویز می‌گردد. همچنین این دارو با مهار ماده شیمیایی سروتونین در خون از استفراغ کودکان جلوگیری می‌کند.
5- شربت اندوم:
بهتر است دز مصرفی و نحوۀ مصرف این شربت حتما زیر نظر پزشک انجام شود. زیرا امکان تداخل دارویی با سایر داروها وجود دارد.
درمان استفراغ کودکان با روش‌های خانگی:
در صورت مشاهدۀ استفراغ کودکان در هر سنی بهتر است به پزشک مراجعه کنید و از خود درمانی و مصرف خودسرانۀ داروهای خانگی پرهیز نمایید. پس از مراجعه به پزشک و دریافت درمان استفراغ کودکان مناسب، با توجه به ویژگی‌های فردی و سن کودک میتوان مواردی را در منزل رعایت کرد تا بهبودی بهتر انجام پذیرد.
استفاده از مایعات فراوان:
از آنجایی که استفراغ باعث کم آبی بدن کودکان می‌شود، با مصرف مایعات و غذاهایی که حاوی آب مناسب می‌باشند میتوان کمک شایانی به بهبود این بیماری کرد.
در نوزادان و کودکان کمتر از 1 سال، مایعات در فواصل کوتاه تر با مقدار کمتری مصرف شود(به طور مثال هر 10 الی 15 دقیقه). در کودکان بزرگتر نیز میتوان در فواصل زمانی بیشتری مقدار مایعات را افزایش داد.
آب جوشیده سرد شده یا آبمیوه‌های طبیعی بهترین گزینه برای مصرف کودکان می‌باشند. از مصرف شیر و آبمیوه‌های صنعتی خودداری شود.
توجه داشته باشید اگر کودک شروع به استفراغ کرد و دارو یا مایعات را پس زد، کودک را آرام کنید و 10 الی 20 دقیقه صبر نمایید، مجدد مصرف دارو و مایعات را از سر بگیرید.
مصرف آب و غذاهایی نظیر انواع سوپ‌ها، آب مرغ، چای گرم، ماست، آبمیوه‌های طبیعی و محلول‌های الکترولیت مانند ORS در رفع کم آبی بدن کودک به شدت مؤثر هستند.
عسل و زنجبیل برای درمان استفراغ کودکان:
مصرف زنجبیل همراه با عسل به صورت محلول در آب جوش می‌تواند از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری کند. زنجبیل را پوست گرفته و رنده کنید. سپس داخل قوری چای ریخته و صبر نمایید تا دم بکشد. مقداری از محلول چای و زنجبیل را داخل لیوان بریزید و صبر کنید تا کمی سرد شود. مقداری عسل اضافه کنید و با فواصل زمانی مرتب به کودک بنوشانید.
دمنوش نعناع:
گیاه نعناع به دلیل بوی مطبوع و خواص آنتی باکتریایی که دارد، در روند بهبودی و سلامت کودک می‌تواند اثر بخش باشد. گیاه نعناع را به آب جوش اضافه کنید و مدتی صبر نمایید تا دم بکشد. پس از گذشت اندک زمانی می‌توانید دمنوش نعناع را به همراه عسل به کودک بدهید.
دارچین:
دمنوش دارچین به علت داشتن خاصیت ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی، می‌تواند در روند درمان استفراغ کودکان تاثیر بسزایی داشته باشد.
لعاب برنج یا کته برنج:
یکی دیگر از مواردی که در منزل می‌توانید با مصرف آن به درمان استفراغ کودکان کمک کند، استفاده از لعاب برنج یا کته برنج است، زیرا سرشار از مواد معدنی و ویتامین میباشد. توجه داشته باشید روش‌های خانگی برای درمان استفراغ کودکان زیر 2 سال توصیه نمی‌شود.
نشانه های کم آبی بدن کودکان بر اثر استفراغ کدامند؟
اگر کودکتان بعد از استفراغ کردن خشکی دهان، گودی زیر چشم، ضعف و بی حالی دارد، به‌علاوه خیلی کمتر از حالت معمول ادرار می‌کند و دچار گریه‌های بدون اشک شده است، به احتمال زیاد بدنش درگیر کم آبی ناشی از استفراغ شده است. در صورت مشاهدۀ علائم مذکور، با مشورت و راهنمایی پزشک متخصص اطفال نسبت به درمان کم آبی بدن کودک اقدام نمایید.
دوران نقاهت درمان استفراغ کودکان در منزل
پس از بررسی و شروع مراحل درمان استفراغ کودکان، لطفاً نکات زیر را در نظر داشته باشید تا روند بهبودی بیمار کامل طی شود و به نتیجه دلخواه برسید.
1- از مصرف غذاهای جامد و محصولات لبنی برای کودکانی که استفراغ کرده‌اند پرهیز کنید.
2- مایعات و غذاهای رقیق مانند سوپ‌ها را در فواصل زمانی و مقدار کم به کودکان بدهید.
3- از محلول‌های الکترولیت برای جبران کم آبی بدن استفاده نمایید.
4- پس از گذشت 3 الی 4 ساعت از استفراغ کودک، مقدار مایعات را بیشتر کنید.
5- با گذشت 24 ساعت بدون استفراغ کودک، می‌توانید به روتین غذایی معمول بازگردید.
5- دستها را مرتباً تمیز و با شوینده‌های بهداشتی بشویید.
6- برای جلوگیری از ایجاد حساسیت‌های پوستی بهتر است کودکتان لباس‌های خشک، تمیز، آزاد و نخی بپوشد.
7- هنگام تهیۀ انواع دمنوش‌ها و غذاها از ادویه‌جات و طعم دهنده‌ها استفاده نکنید.
8- در صورت استفراغ و کثیف شدن لباس کودک، نسبت به عوض کردن لباس‌ها سریعاً اقدام نمایید.
9- از تغییر مصرف خودسرانۀ دز داروهای تجویزی توسط پزشک جداً پرهیز کنید.
10- اگر استفراغ کودک ادامه داشت، روند درمان را متوقف نمایید و با پزشک تماس بگیرید.
کلام آخر
اگرچه استفراغ کودکان موضعی ناراحت کننده برای والدین به شمار می‌رود، اما معمولاً با مراقبتهای پزشکی و خانگی درست به راحتی قابل درمان است. مدیریت مصرف غذای کافی و داروهای تجویزی، کنترل استرس و استراحت کافی می‌تواند روند بهبودی را تسریع بخشد.
همچنین استفراغ یا حالت تهوع کودکان در سنین مختلف به دلایل مختلفی ایجاد شود. چنانچه پس از گذشت 1 الی 2 روز استفراغ کودک با رعایت مسائل پزشکی و بهداشتی درمان نشد و ادامه داشت، بهتر است با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید و از مصرف یا تغییر خودسرانۀ دز داروها بپرهیزید.
سوالات متداول
آیا درمان سریع استفراغ کودکان امکانپذیر است؟
در اکثر مواقع امکانپذیر است. با آبدهی و مراقبتهای پزشکی و خانگی مناسب، روند درمان ممکن است بسیار کوتاه شود.
درمان استفراغ کودکان به صورت خانگی ایمن هستند؟
درمانهای خانگی استفراغ کودکان برای سنین بالای 2 سال مناسب میباشد و اگر با درمان دارویی تحت نظر پزشک همراه باشد هیچگونه خطری ایجاد نمیکند.
بهترین شربت برای درمان استفراغ کودکان چیست؟
شربت اندانسترون، یکی از بهترین داروهای درمان استفراغ کودکان میباشد که می‌بایست توسط پزشک تجویز گردد.
چگونه میتوان از استفراغهای ویروسی یا باکتریایی کودکان جلوگیری کرد؟
با رعایت بهداشت، شستشوی مرتب دستها و اجتناب از تماس با افراد مشکوک به بیماریهای ویروسی یا باکتریایی، میتوان از مبتلا شدن جلوگیری کرد.