زردی نوزاد یکی از مهم ترین چالش‌هایی است که والدین پس از تولد نوزادشان ممکن است با آن روبرو شوند. به زرد شدن و تغییر رنگ پوست و چشم‌های نوزادی که تازه متولد شده است زردی می‌گویند. ضروری است که کودک در پنج روز اول زندگی از نظر علائم زردی مانند زردی پوست و چشم به دقت مورد کنترل قرار گیرد. در صورت مشاهده علائم زردی نوزاد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. در ادامه با ما همراه باشید تا با علت ابتلا به زردی و روش‌های درمان زردی نوزاد بیشتر آشنا شوید.
علت ابتلا به زردی نوزاد چیست؟
دلیل این عارضه مقدار زیادی بیلی‌روبین در خون نوزاد است. این ماده به رنگدانه زرد رنگی گفته می‌شود که پس از تجزیه گلبول‌های قرمز خون در خون ساخته می‌شود. در نوزادان بزرگتر و بزرگسالان کبد بیلی روبین را پردازش می کند و سپس آن را از طریق روده عبور می دهد و دفع می‌نماید. اما در نوزادان تازه متولد شده، کبد هنوز در حال تکامل است و ممکن است به اندازه کافی بالغ نباشد تا بیلی روبین را از بین ببرد.
همچنین وجود یک بیماری زمینه‌ای در بعضی از نوزادان موجب بروز زردی در نوزادان می‌شود. بیشتر نوزادانی که در بین هفته 35 و 40 بارداری به دنیا می‌آیند، معمولا به درمان زردی نیازی ندارند. نوزادان زیر بیشتر به زردی دچار می‌شوند:
- نوزادان نارس (نوزادانی که قبل از ۳۷ هفته بارداری متولد شده اند)
- نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر یا شیرخشک دریافت نمی کنند
- نوزادانی که گروه خونی آنها با گروه خونی مادرشان سازگار نیست
زردی نوزاد در گروه خونی آن با مادرش سازگار نیست، می‌تواند تجمع آنتی بادی‌هایی ایجاد کند که می‌تواند گلبول‌های قرمز خون آنها را از بین ببرد و باعث افزایش ناگهانی سطح بیلی روبین شود. سایر دلایل زردی نوزاد عبارتند از:
- کبودی در هنگام تولد یا سایر خونریزی داخلی
- مشکلات کبدی
- وجود یک عفونت
- کمبود آنزیم
- یک نوع ناهنجاری در گلبول‌های قرمز کودک
علائم زردی نوزاد تازه متولد شده چیست؟
اولین نشانه زردی نوزاد، زردی پوست و چشم نوزاد است. زردی ممکن است ظرف 2 تا 4 روز پس از تولد شروع شود و ممکن است قبل از پخش شدن به قسمت‌های تحتانی بدن، در چهره کودک شروع شود. سطح بیلی روبین معمولاً بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می‌رسد.
تشخیص زردی نوزاد
بیمارستان بعد از 72 ساعت پس از زایمان، بیشتر مادران و نوزادان را ترخیص می‌کند. این موضوع بسیار مهم است که والدین چند روز پس از تولد، مجددا نوزادان را برای معاینه بیاورند، زیرا سطح بیلی روبین بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می‌رسد.
وجود رنگ زرد مشخص در چهره و سفیده چشم، زردی نوزاد را تأیید می کند ، اما ممکن است برای تعیین شدت زردی آزمایش های دیگری لازم باشد. نوزادانی که در 24 ساعت اول زندگی خود دچار زردی می‌شوند، باید بلافاصله میزان بیلی روبین، یا از طریق آزمایش پوست یا آزمایش خون، اندازه گیری شود.
ممکن است برای بررسی اینکه آیا زردی به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است، آزمایشات اضافی لازم باشد. این آزمایشات معمولا شامل آزمایش (CBC)، گروه خون و ناسازگاری فاکتور (Rh) باشد. علاوه بر این، ممکن است آزمایش Coombs برای بررسی افزایش تجزیه سلول‌های قرمز خون انجام خواهد شد.
درجه زردی نوزاد چیست و به چه چیزی بستگی دارد؟
درجه و میزان زردی، رابطه مستقیمی با سن نوزاد (برحسب ساعت) و میزان بیلی‌روبین موجود در خون نوزاد دارد. پزشک با قرار دادن وسیله‌ای اندازه‌گیری مخصوص بر روی سر نوزاد، می‌تواند سطح بیلی روبین موجود در خون نوزاد را حدس می‌زند. با انجام این آزمایش، سطح بیلی‌روبین پوستی (TCB) مشخص می‌شود. اگر سطح آن بالا باشد، پزشک از کف پای نوزاد نمونه‌گیری کرده و با گرفتن آزمایش خون، مشخص می‌کند که سطح بیلی روبین درون کل سرم (TSB) چقدر است.
جدول زردی نوزاد
بر اساس این جدول می‌توان گفت اگر درجه زردی نوزاد روی عدد 10 و یا بالاتر باشد، یعنی نوزاد به زردی دچار شده است. توجه داشته باشید که عدد 10 مقدار بالایی نیست و اگر به سرعت اقدام به درمان کیند این عارضه برطرف می‌شود. اگر میزان زردی از عدد 13 بالاتر بود ممکن است نسبتاً خطرناک باشد و حتی در بعضی مواقع در این شرایط نوزاد درون دستگاه زردی نوزاد قرار می‌گیرد تا سریعتر روند درمانی پیش برود. اگر درجه زردی بیشتر از ۱۷ باشد، یعنی که کودک به مداخلات پزشکی نیاز دارد.
| سطح بیلی روبین کل سرم (TSB) | سن نوزاد |
| 10 تا 15 میلی گرم | تولد تا 24 ساعت |
| 15 تا 17 میلی گرم | 24 تا 48 ساعت |
| 18 تا 20 میلی گرم | 48 تا 72 ساعت |
| بالای 20 میلی گرم | بیشتر از 72 ساعت |
پزشک عدد زردی نوزاد شما را وقتی که شما هنوز در بیمارستان حضور دارید بررسی می‌کند. توجه داشته باشید که بالاترین حد سطح بیلی‌روبین نوزاد در بین 3 تا 5 روز اول می‌باشد، به همین دلیل باید پزشک در بازه زمانی‌های گفته شده این داده‌ها را بررسی کند.
چه زمانی زردی نوزاد خطرناک است؟
بیشتر موارد زردی طبیعی است، اما گاهی اوقات زردی می‌تواند نشانه یک بیماری جسمی زمینه‌ای باشد. زردی شدید همچنین خطر عبور بیلی روبین به مغز را افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز شود. در صورت مشاهده علائم زیر و درمان زردی نوزاد با پزشک تماس حاصل نمایید:
زردی گسترش یافته یا شدیدتر شده باشد.
کودک شما بیش از ۱۰۰ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد) تب کند.
رنگ زرد در کودک عمیق‌تر شده باشد.
کودک تغذیه ضعیفی دارد ، بی حال به نظر می رسد و گریه های شدیدی دارد.
زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است؟
در بیشتر موارد، زردی نوزاد طی ۲ تا ۳هفته از بین می‌رود. زردی که بیش از ۳ هفته ادامه یابد ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد و نیاز به درمان زردی نوزاد به صورت تخصصی دارد. علاوه بر این، مقادیر زیاد بیلی روبین می‌تواند کودک را در معرض خطر ناشنوایی، فلج مغزی یا سایر اشکال آسیب مغزی قرار دهد.
روش های جلوگیری از زردی نوزاد
هیچ راه قطعی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری وجود ندارد، با این وجود با انجام کارهای زیر تا حدودی می‌توانید از بروز این عارضه جلوگیری کنید:
- در دوران بارداری می‌توانید گروه خونی خود را آزمایش کنید. پس از تولد نیز، در صورت لزوم، گروه خونی کودک آزمایش شود تا احتمال ناسازگاری گروه خونی که منجر به زردی نوزاد می‌شود را رد کند.
- اطمینان حاصل کنید که کودک از طریق شیر مادر تغذیه کافی دارد. تغذیه کودک ۸ تا ۱۲ بار در روز با شیر مادر، کمبود آب در بدن کودک را تضمین می‌کند که به بیلی روبین کمک کرده تا سریعتر از بدن دفع شود.
- نوزادان نارس یا کوچکتر ممکن است مقادیر کمتری از شیرخشک مصرف کنند، همچنین نوزادانی که شیر مادر نیز دریافت می‌کنند مقدار شیر خشک کمتری دریافت می‌کنند
اگر نگران هستید که کودک کمتر از هشت وعده در ۲۴ ساعت شیر می‌نوشد لازم است با پزشک کودک در این باره صحبت کنید.
برای زردی نوزاد چی بخوریم؟
برای جلوگیری از زردی نوزاد، در رژیم غذایی مادران باردار باید سبزیجات و میوه‌هایی که حاوی مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری بدن هستند وجود داشته باشند. برخی از میوه‌های مفید و مؤثر برای از بین بردن زردی نوزاد عبارتند از: پرتقال، سیب، انگور، هلو و لیمو شیرین
سریع ترین راه درمان زردی نوزاد
معمولاً با بالغ شدن کبد نوزاد زردی خفیف نوزاد ود به خود برطرف می‌شود. لازم به ذکر است که اگر نوزاد در روز به صورت مکرر، یعنی بین 8 تا 12 روز تغذیه داشته باشد، بیلی روبین سریعتر از بدن او دفع می‌شود.
ممکن است در مواقعی که زردی بیشتر و شدیدتر است، نوزاد به سایر درمان‌ها نیز نیاز داشته باشد. یکی از متداول‌ترین درمان‌ها فتوتراپی بوده که برای از بین بردن زردی نوزاد بسیار مؤثر است. در این روش برای تجزیه بیلی روبین درون بدن نوزاد از نور استفاده می‌شود. برای انجام فتوتراپی، کودک بر روی تخت مخصوصی می‌خوابد و در زیر نوری که طیف آبی دارد قرار می‌گیرد. در این شرایط نوزاد فقط عینک محافظ مخصوص و پوشک بر تن دارد. توصیه می‌شود که پتو فیبر نوری نیز زیر نوزاد قرار گیرد.
در مواردی که زردی کودک بسیار شدیدتر است، امکان دارد مقداری خون به نوزاد تزریق شود. در این روش نوزاد از بانک خون و یا اهدا کننده، مقدار کمی خون دریافت می‌کند. این امر تعداد گلبول های قرمز در خون را افزایش داده، در نتیجه سطح بیلی روبین خون را کاهش می‌دهد.
جمع بندی
در این مقاله دلایل مبتلا شدن نوزاد به زردی و علائم آن را مورد بررسی قرار دادیم، علاوه بر آن راه‌هایی برای جلوگیری و درمان این عارضه نیز بیان کردیم. مرکز پرستاری پرنیان با سال ها تجربه ارزشمند در ارائه خدمات مراقبتی به سالمند- کودک و بیماران آمادگی دارد به صورت شبانه روزی به همشهریان گرامی خدمات رسانی نماید. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.